Rituelen
De geboorte van een kind: het is tegelijkertijd de meest normale zaak van de wereld en toch telkens weer een groot wonder, dat het leven van verschillende mensen op zijn kop zet. Hoe gaan we daarmee om? En hoe is dat in de loop der jaren, onder invloed van de tijdsgeest en migratie, geëvolueerd? Die vraag vormde in 2015 het uitgangspunt voor het erfgoed- en onderzoeksproject 'HALLO BABY' van de Gezinsbond. Voor vele gezinnen en families gaan zwangerschap en geboorte immers – bewust of onbewust – gepaard met kleine of grote rituelen die de overgang van het oude naar het nieuwe leven in de verf zetten. Die rituele handelingen bezweren de angst of drukken de vreugde van de familie uit, heten de baby welkom op de wereld, … Tradities verschillen vaak van gezin tot gezin en de geboortegebruiken veranderden doorheen tijd.
Persoonlijke getuigenissen en voorwerpen
Samen met verschillende verenigingen uit heel Vlaanderen en Brussel ging de Gezinsbond op zoek naar 'geboorterituelen': publieke of persoonlijke en zelfs verborgen gebruiken, geïnspireerd door wetenschap, geloof en bijgeloof. Waarom en hoe moet een kindje beschermd worden tegen de 'jaloerse blik'? Waarom leggen sommige families een talisman onder het hoofdkussen van een kindje? Waarom fluisteren ze zachtjes de naam in het oor van hun baby? Wanneer mag een kersverse mama weer deelnemen aan het 'normale' maatschappelijke leven? Welke kleur is geschikt voor de kleding van jongens en meisjes? Hoe gaat men om met het verlies van een kind? Op deze en andere vragen biedt expo HALLO BABY een antwoord. Of liever een veelheid van antwoorden, want geboorterituelen zijn vaak zo divers dat iedereen er wel een eigen versie van kent. Volledigheid is dan ook niet het opzet van de expo, wel het vertellen van authentieke verhalen, gebaseerd op persoonlijke herinneringen en voorwerpen rond een universeel en toch uiterst persoonlijk onderwerp.
Rode draad
- Voeding. Wat mogen aanstaande moeders niet eten, en wat moeten ze vooral wél eten? Wat wordt er traditioneel gemaakt en uitgedeeld bij de geboorte van een kind?
- Getallen. Welke gebruiken of handelingen moet je op of vóór een bepaald moment uitvoeren? Hoeveel keer moeten die herhaald worden?
- Textiel. Het doorgeven van kinderkledij binnen de familie is een universeel gebruik. Voor vele gezinnen hebben geboorte- en doopkleedjes of andere vormen van textiel echter ook een symbolische functie.
- 'De Blik'. In heel veel culturen gelooft men dat het noodzakelijk is om moeder en kind te beschermen tegen 'het kwade oog' of de jaloerse blik van de omgeving. Waar komt die traditie vandaan en hoe krijgt ze vorm?
- Naamgeving. Hoe wordt de naam van een kind bepaald? Welke rol spelen familie, cultuur en geloof hierin?
- Verlies. Helaas loopt niet elke geboorte gelukkig af. Hoe gaat men om met het verlies van een kind en hoe is dit veranderd in de loop der tijden?
Gelijkenissen in het verschil
Met de lancering van het project HALLO BABY gingen de partners na hoe geboorterituelen vandaag in Vlaanderen en Brussel beleefd worden binnen een groep met uiteenlopende etnisch-culturele achtergronden. Het is duidelijk dat in een samenleving de geboorterituelen een houvast bieden en het groepsgevoel versterken. Ze zijn verankerd in het dagelijkse leven en geven vorm aan het erfgoed dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Tegelijkertijd evolueren de gebruiken en rituelen mee met de tijd, ze zijn steeds in beweging. Door dieper in te gaan op de geboorterituelen – het hoe en waarom – willen de Gezinsbond en zijn partners het wederzijdse begrip en respect stimuleren. Mensen zijn immers wél vertrouwd met de rituelen eigen aan hun cultuur of religie, maar weten weinig over de rijkdom en diversiteit aan rituelen die in andere culturen bestaan, terwijl die soms onverwacht veel gelijkenissen vertonen.
Meer info: www.hallobaby.be/
Erik Clyncke Eigen Berichtgeving.